RARIK í 75 ár

Undir lok 19. aldar náðu mennirnir tökum á rafmagninu og áttuðu sig á að vatnsorka var einn öflugasti orkugjafi við raforkuframleiðslu. Íslendingar fylgdust af áhuga með þróun raftækninnar erlendis og blöðin báru þeim fréttir af heimssýningunni í París árið 1881 þar sem kynntar voru nýjustu uppgötvanir í rafmagnsfræðum. Sýningin markaði þáttaskil og með henni má segja að öld rafmagnsins hafi gengið í garð. Nefna má að kennslutæki um rafmagn voru keypt til Lærða skólans á árunum 1888 og 1889 og hafa verið leiddar líkur að því að þá hafi í fyrsta skipti verið kveikt á peru á Íslandi.

Segja má að virkjanasaga Íslendinga hafi hafist með því að virkja bæjarlækinn. Sá sem fyrstur kom sér upp vatnsaflsrafstöð var Jóhannes Reykdal sem rak trésmíðaverkstæði í Hafnarfirði. Hann byggði rafstöðina við Austurgötu og virkjaði bæjarlækinn með því að tengja rekstraumsrafal við vatnshjól sem knúði vélarnar og fékk þannig rafmagn sem notað var til að lýsa upp verkstæðið og 16 hús í nágrenninu. Þetta mun vera fyrsta almenningsrafveitan á Íslandi en hún tók til starfa í Hafnarfirði árið 1904.

Þegar kom fram á 20. öldina var mönnum orðið ljóst það afl sem bjó í vatnsföllum landsins til raforkuframleiðslu. Einar Benediktsson skáld var í flokki þeirra sem vildu virkja. Hart var deilt og árið 1907 voru sett svokölluð „fossalög“ sem áttu að „stöðva brask með íslenska fossa“, fyrstu lög hérlendis um vötn og vatnsorku.